Σαπούρ

Όνομα βασιλιάδων της Περσίας. 1. Σ. ο A’. Βασιλιάς της Περσίας (240 - 271). Ήταν γιος του Αρταξέρξη (226 - 240), του θεμελιωτή της δυναστείας των Σασανιδών. Όταν ανέβηκε στο θρόνο, αντιμετώπισε σοβαρότατα προβλήματα, γιατί οι Αρμένιοι προσπάθησαν να επωφεληθούν από την άνοδό του στο θρόνο και να αποτινάξουν τον περσικό ζυγό. Ο Σ. εκ-στράτευσε εναντίον τους, τους υπόταξε και έπειτα στράφηκε εναντίον του ηγεμόνα της Χά-τρας και εκπόρθησε με δόλο την οχυρή πρωτεύουσα του Χάτρα. Το 241, επωφελήθηκε από τον εμφύλιο σπαραγμό της Ρώμης και έκανε εισβολή στις κτήσεις της στη Μεσοποταμία. Κυρίευσε τότε τη Νίσιβι, και την Αντιόχεια, αλλά μετά από λίγο χρονικό διάστημα ηττήθηκε από το Ρωμαίο αυτοκράτορα Γορδιανό Γ’ (238 -244) και αναγκάστηκε να υποχωρήσει πέρα από τον ποταμό Τίγρη. Τελικά, το 244, όταν δολοφονήθηκε ο Γορδιανός Γ’, συνθηκολόγησε με το διάδοχο του Φίλιππο τον Άραβα (244 - 449) και του παραχώρησε ολόκληρη τη βορειοδυτική Μεσοποταμία. Το 458 επωφελήθηκε και πάλι από τις ανωμαλίες στο δημόσιο βίο της Ρώμης και επιχείρησε νέα εισβολή στις ρωμαϊκές κτήσεις στην Ασία, κυριεύοντας τις πόλεις Νίσιβι, Χαρά, Έδεσσα και Αντιόχεια. Τελικά εκδιώχτηκε από τον αυτοκράτορα Ουαλεριανό (253 - 260), τον οποίο τελικά κατόρθωσε να αποκλείσει και να τον εξαναγκάσει να δεχτεί να διαπραγματευτεί την ειρήνη μέσα στο περσικό στρατόπεδο, όπου τον συνέλαβε με δόλιο τρόπο. Ανάλογα με άλλες μαρτυρίες, ο Ουαλεριανός κατέφυγε στο περσικό στρατόπεδο για να μην τον σκοτώσουν οι πεινασμένοι στρατιώτες του. Πάντως, μετά τη σύλληψη του Ρωμαίου αυτοκράτορα και την τελική διάλυση του ρωμαϊκού στρατού, ο Σ. ανάκτησε την Αντιόχεια και έπειτα πέρασε στην Κιλικία και Καππαδοκία, εκπόρθησε την Καισάρεια και έφυγε ενώ είχε αποκομίσει χιλιάδες αιχμαλώτους και άφθονη λεία. Επιστρέφοντας από την εκστρατεία αυτή, προέλασε ως την Κοίλη Συρία και προσπάθησε να καταλάβει την οχυρή Έμεσα αλλά χωρίς επιτυχία και τελικά, ενώ κατευθυνόταν προς την Περσία, του επιτέθηκε ο ηγεμόνας της Παλμύρας Οδέναθος, που ήταν σύμμαχος της Ρώμης, έχασε όλες του τις αποσκευές υποχώρησε άτακτα πέρα από τον Ευφράτη, εγκαταλείποντας μεγάλο μέρος της Μεσοποταμίας στον τολμηρό ηγεμόνα. Από τότε υπογράφτηκε μακροχρόνια ειρήνη, με τη Ρώμη και τον Οδέναθο, κατά τη διάρκεια της οποίας ο Σ., εκτέλεσε πολλά κοινωφελή έργα. Έχτισε νέα πρωτεύουσα τη Σαπώρη, της οποίας τα ερείπια σώζονται ως σήμερα. Υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους βασιλιάδες της Περσίας, γενναίος και ικανός στρατηγός που προστάτεψε τις τέχνες και άπλωσε τα όρια του κράτους του. 2. Σ. ο Β. ο Μέγας, βασιλιάς της Περσίας (309 - 379). Αναγορεύτηκε βασιλιάς από τους μεγιστάνες της Περσίας ενώ ακόμα δεν είχε γεννηθεί. Στην περίοδο της παιδικής του ηλικίας, όταν την εξουσία ασκούσαν οι μεγιστάνες που τον επιτρόπευαν, η Περσία γνώρισε καταστρεπτικές επιδρομές, από τους γειτονικούς βαρβαρικούς λαούς ως το 325, οπότε ο Σ. ανάλαβε την εξουσία. Επικεφαλής του στρατού του βάδισε εναντίον των επιδρομέων, τους οποίους, όχι μόνο καταδίωξε από τα περσικά εδάφη, αλλά και τους τιμώρησε σκληρά. Ταυτόχρονα καταδίωξε και τους χριστιανούς, έκλεισε όλους τους ναούς τους και δήμεψε τις περιουσίες τους. Εναντίον όμως της Βυζαντινής αυτοκρατορίας δεν τόλμησε να επιτεθεί, όσο βασίλευε ο Μέγας Κωνσταντίνος, μετά όμως από το θάνατό του και την άνοδο στο θρόνο του γιου του Κωνστάντιου, πολέμησε πολλές φορές εναντίον του Βυζάντιου στις περιοχές του Τίγρη και του Ευφράτη. Οι πόλεμοι αυτοί εξακολούθησαν ως το 361, οπότε ανάλαβε αυτοκράτορας ο Ιουλιανός ο Παραβάτης, ο Σ. του πρότεινε ειρήνη, αλλά εκείνος δε δέχτηκε και μάλιστα εκστράτευσε εναντίον των Περσών, κατέλαβε τα ισχυρότερα περισικά οχυρά, πέρασε τον Τίγρη και βάδισε εναντίον της οχυρής Κτησιφώνας. Ο Σ. καραδοκούσε την κατάλληλη στιγμή για να επιτεθεί εναντίον του Ιουλιανού. Τελικά του επιτέθηκε, όταν ο βυζαντινός στρατός βρισκόταν στην ανατολική όχθη του Τίγρη, αλλά ο Σ., με διάφορους ελιγμούς επιβράδυνε την πορεία των Βυζαντινών και τελικά κατόρθωσε να σταματήσει την εχθρική προέλασε στη θέση Μάραγγα, όπου αναμετρήθηκαν οι δύο στρατοί και, μετά από πολύωρη μάχη οι Βυζαντινοί αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν. Την επόμενη όμως ο Σ. ξαναχτύπησε το βυζαντινό στρατό και στη μάχη αυτή τραυματίστηκε ο Ιουλιανός και πέθανε. Ο Σ. είχε μεγάλες απώλειες από τον πόλεμο, αλλά τον ενθάρρυνε η είδηση του θανάτου του Ιουλιανού και συνέχισε την καταδίωξη των Βυζαντινών, ως τον Τίγρη. Κρίνοντας όμως ότι δεν ήταν σε θέση να συνεχίσει την καταδίωξη, έστειλε πρεσβείες, προτείνοντας ειρήνη. Οι προτάσεις του έγιναν δεκτές και η ειρήνη που υπογράφηκε ήταν τριαντάχρονης διάρκειας. Ο Ιοβιανός αναγνώριζε την κατοχή των Περσών στις χώρες που βρίσκονται ανατολικά του Τίγρη και συγχρόνως τους παραχωρούσε τα οχυρά της Μεσοποταμίας Νίσιβι, Σίγγαρα και το Στρατόπεδο των Μαύρων. Σε αντάλλαγμα ο Σ. υποσχέθηκε να μην παρενοχλήσει τα βυζαντινά στρατεύματα που αποχωρούσαν και να επιτρέψει στους κατοίκους των περιοχών που θα ήταν στην κατοχή του, να φύγουν με την κινητή τους περιουσία. Αργότερα ο Σ. πολέμησε και εναντίον των Αρμενίων και Ιβήρων. 3. Σ. ο Γ’. Βασιλιάς της Περσίας (383 - 388). Γιος του προηγούμενου, που συνέχισε τη φιλειρηνική πολιτική του προκατόχου του, Αρταξέρξη B’. Το 384 έστειλε πρέσβεις στον αυτοκράτορα Θεοδόσιο A’ στην Κωνσταντινούπολη, με τον οποίο συνδέθηκε με φιλικές σχέσεις, οι οποίες όμως ψυχράθηκαν όταν διαμοιράστηκε η Αρμενία ανάμεσα τους. Ο Σ. Γ’ ήταν εχθρός της πολυτέλειας και της αυλικής εθιμοτυπίας και γι’ αυτό ζούσε μακριά από τα ανάκτορα, σε μια σκηνή. Σκοτώθηκε το 388 από τον ορθοστάτη της σκηνής του, που έπεσε πάνω του. Μερικοί υποστηρίζουν ότι τον δολοφόνησαν οι αυλικοί του επειδή ανεχόταν τους χριστιανούς.